Werk dat past als een jas

“Geef me werk wat bij me past en ik hoef nooit meer te werken”, zei de Chinese filosoof Confucius al een paar honderd jaar voor onze jaartelling. Hij had gelijk. Werk dat je op het lijf is geschreven, voelt niet als werk. Dat is des te belangrijker omdat werk een groot beslag legt op onze tijd. Nederlanders werken iedere week gemiddeld ongeveer 30 uur. Het is dan ook belangrijk dat je een baan hebt waar je je prettig bij voelt en waar je voldoening uit haalt.
Passend werk is geen gegeven. Zo kunnen je eigen voorkeuren veranderen. Je bent bijvoorbeeld uitgekeken op je baan en zoekt een nieuwe uitdaging. Of de arbeidsmarkt verandert. Er is bijvoorbeeld door automatisering minder vraag naar je kennis en kunde, waardoor het verstandig is jezelf bij- of om te scholen. Maar hoe weet je of je werk nog passend is? Daar is tegenwoordig een handig hulpmiddel voor: de loopbaancheck. We vinden het heel gewoon om onze auto regelmatig te laten keuren, met een algemene periodieke keuring (apk). Met een loopbaan-apk weet je of je met je baan nog op het goede spoor zit.

De loopbaancheck

Sjoerd de Vries, opgeleid tot psycholoog, deed met negen collega’s onderzoek naar loopbaanchecks. De Vries is verbonden aan de Hogeschool Saxion, een onderwijs- en kennisinstelling voor hoger beroepsonderwijs. Het, door Instituut Gak gesubsidieerde, onderzoek bestond uit drie delen. Het eerste deelonderzoek richtte zich op de ervaringen met loopbaanchecks. Het tweede deelonderzoek gaf antwoord op de vraag of, en zo ja, hoe, arbeidsmarktinformatie kon worden gebruikt voor het (door)ontwikkelen van loopbaanchecks. In het derde, recent verschenen, onderzoek stond de effectiviteit van loopbaanchecks centraal, vooral onder praktisch opgeleiden. Het ging om mensen die bijvoorbeeld werkzaam zijn in de ouderenzorg, de schoonmaak of de installatietechniek.
De Vries, de projectleider van het onderzoeksteam, legt uit wat je onder zo’n loopbaan-apk moet verstaan: “Het is een combinatie van instrumenten die tijdens loopbaangesprekken worden ingezet door loopbaanprofessionals. Het is de bedoeling om mensen te activeren en inzicht te bieden in hun huidige capaciteiten en vaardigheden en hoe die matchen met toekomstige gewenste ‘skills’ en de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Het is een combinatie van psychologische instrumenten en vaak loopbaanmarktinformatie. Je moet immers ook goed weten wat er speelt op de arbeidsmarkt.”

Maatwerk nodig

De Vries benadrukt dat het verstandig is dat loopbaanprofessionals zich specialiseren in verschillende doelgroepen. Dan kunnen ze beter nagaan wat de verschillende groepen nodig hebben. Er is maatwerk nodig. Mensen met een migratieachtergrond en anderstaligen vereisen bijvoorbeeld een specifieke aanpak. Door een taalachterstand begrijpen ze de geboden informatie en instructies niet altijd en profiteren ze onvoldoende van de loopbaanchecks. Eenvoudiger taalgebruik en het gebruik van foto’s en pictogrammen kunnen instructies verhelderen. Ook laagopgeleiden hebben andere behoeften dan hoogopgeleiden. Even een willekeurig online-tooltje van internet plukken is niet verstandig. De Vries: “Je hebt een professional nodig die kan reflecteren en duiding en feedback geven. Die moet de resultaten vertalen.”
Het viel niet mee om de laagopgeleide respondenten aan het onderzoek te laten meewerken. Het vergde ook nogal een investering van de deelnemers. Ze moesten op meerdere momenten vragenlijsten invullen. En COVID-19 zorgde ervoor dat het onderzoek voor een groot deel digitaal moest. Niettemin maakt het onderzoek duidelijk dat zowel hoog- als laagopgeleiden baat hebben bij loopbaanchecks. De Vries: “Ons onderzoek laat zien dat ook laagopgeleiden echt wat hebben aan die checks. Het blijkt dat ze de instrumenten in combinatie met de feedback van de professional waardevol vinden. Het leidt tot meer zelfinzicht en zelfbewustzijn. Het geeft ze antwoorden op vragen als ‘Wie ben ik? Wat kan ik? Wat past bij mij?’ Het motiveert ze om stappen in de goede richting te zetten. Je kunt bijvoorbeeld kijken of je mensen enthousiast kunt maken voor een baan in de zorg en of dat matcht met hun vaardigheden.”

Grotere motivatie

De Vries benadrukt dat motivatie niet per se tot ander gedrag hoeft te leiden. Wat mensen zeggen, is niet altijd wat ze doen. “Dat toegenomen zelfinzicht en zelfbewustzijn leidt tot een grotere motivatie om actie te gaan ondernemen. Helaas hebben we niet kunnen meten of dat op de langere termijn ook tot beter passende banen leidt, maar je ziet wel een toegenomen actiebereidheid.”

“Verder op weg” vrijdag 30 september

Begin september verschijnt het vierde rapport Verder op weg met loopbaanchecks. Het is een overkoepelend rapport met bijdragen van de Hogeschool Saxion, de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en Zuyd Hogeschool. Sjoerd de Vries vertelt: “In het rapport vatten we de drie deelonderzoeken kort samen en werken we praktische aanbevelingen uit. Die aanbevelingen bespreken we op vrijdag 30 september bij Saxion in Deventer met professionals, onder andere in de vorm van workshops. Zij moeten ermee aan de slag, het wordt een hele praktische dag. Aan het eind van de middag volgt een paneldiscussie over de vraag of er nationale kwaliteitseisen voor loopbaanchecks moeten komen. Er zijn immers nog geen duidelijke afspraken over die eisen.”

In de toekomst nog belangrijker

Met de bijeenkomst op vrijdag 30 september is het laatste woord over de loopbaan-apks nog niet gezegd. De Vries: “Ik denk dat met de snel veranderende arbeidsmarkt het belang van loopbaanchecks alleen maar gaat toenemen. Als we met z’n allen goed gaan letten op de kwaliteit van die checks kunnen ze veel gaan betekenen. De markt vraagt om een instrument dat snel en effectief ingezet kan worden. Je wilt mensen op korte termijn inzicht kunnen bieden. Dit geldt voor zowel laag- als hoogopgeleiden.”